Mgr Adam Korczyński
Dnia 23 lutego 2012 r. w Polskiej Akademii Nauk – Stacji Naukowej w Wiedniu odbył się wykład poświęcony kolekcji fotografii zgromadzonych przez znamienitego znawcę sztuki, kolekcjonera, podróżnika i mecenasa – hrabiego Karola Lanckorońskiego. Wygłosił go mgr Adam Korczyński, doktorant w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, który zajmuje się opracowaniem i inwentaryzacją tego zbioru w Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.
Początki kolekcji hrabiego Lanckorońskiego sięgają przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku. Zbiór fotografii był przechowywany w letniej rezydencji Lanckorońskich w Rozdole w pięknych pudłach imitujących oprawy inkunabułów. Właśnie dzięki nim fotografie przetrwały do dziś w bardzo dobrym stanie. Kolekcja zawierała ówcześnie około 120. tys. zdjęć przedstawiających zabytki architektury Europy i całego świata, dzieła sztuki, galerie malarstwa, tzw. typy antropologiczne z różnych kontynentów, dokumentację wypraw archeologicznych do Azji Mniejszej oraz zabytki wschodnich terenów dawnej Rzeczypospolitej. Fototeka była chlubą gospodarza i pokazywano ją chętnie znamienitym gościom pałacu. Stanowiła ona największą w tej części Europy kolekcję fotografii. Referent podkreślił, że większość zdjęć została zakupiona przez Lanckorońskiego podczas jego licznych podróży, a ich autorami są wybitni fotograficy tamtych czasów, m. in. Alinari, Giacomo Brogi, Carlo Naya, Pascal Sebah, August Stauda, Wilhelm Burger czy Ignacy Krieger.
Kolekcję czekały niestety burzliwe dzieje. Podczas I wojny światowej uratowane z Rozdołu fotografie zostały ewakuowane do wiedeńskiego pałacu Karola Lanckorońskiego przy Jacquingasse 18. W marcu 1929 roku hrabia podjął decyzję o darowaniu swojej kolekcji fotografii Polskiej Akademii Umiejętności. Zgodnie z życzeniem darczyńcy fototeka została przewieziona z Wiednia do Stacji Naukowej PAU w Rzymie, a jej kustoszem została córka Lanckorońskiego, Karolina. W czasie II wojny światowej zbiór był ukryty w Bibliotece Watykańskiej, mimo braku oficjalnej zgody papieża. W okresie powojennym kolekcję nieszczęśliwie rozbito na dwie części: część zawierająca zabytki wschodniej Rzeczypospolitej pozostała w Rzymie w nowo utworzonej Stacji Naukowej PAN, natomiast większość zbioru przetransportowano do Biblioteki Kórnickiej, gdzie znajdował się on do połowy lat osiemdziesiątych. W roku 1986 kolekcję przekazano Instytutowi Sztuki PAN w Warszawie, skąd w roku 1999 została ona ostatecznie zwrócona Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Referent podkreślił, że obecnie trwają wzmożone prace inwentaryzacyjne nad kolekcją, która ma być udostępniona do badań naukowych i „dla szerszej publiczności” - zgodnie z dawnym życzeniem hrabiego Lanckorońskiego. Z pewnością fototeka kryje niezbadane dotąd skarby.
Anna Głowacka
