Konferencja

Konferencja ta odbyła się w dniach 9-10 października 2010 roku pod patronatem Prezydenta Republiki Austrii Doktora Heinza Fischera i została zaplanowana i przeprowadzona we współpracy z następującymi instytucjami: Stacją Naukową Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu, Instytutem Kulturoznawstwa i Historii Teatru Austriackiej Akademii Nauk, Wydziałem ds. Mauthausen Memorial Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Austrii oraz miejscami pamięci obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu, Stutthofie i Majdanku.
Miejscem konferencji była Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu.
W czwartek, 9 września 2010 roku, w obecności licznie przybyłych gości honorowych odbyło się uroczyste otwarcie konferencji.
Konferencję otworzył dyrektor Stacji, prof. Bogusław Dybaś, przedstawiając pokrótce m.in. genezę powstania konferencji, począwszy od pierwszego pomysłu dotyczącego zorganizowania sympozjum „Obozy koncentracyjne – Miejsca pamięci w Europie: Majdanek i Mauthausen” w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk, a skończywszy na włączeniu licznych organizacji w niniejszy projekt. Przybyłych gości przywitał również przedstawiciel Austriackiej Akademii Nauk, prezes Instytutu Kulturoznawstwa i Historii Teatru, dr Michael Rosner, a słowa wstępne wypowiedziane przez Ambasadora Rzeczpospolitej Polskiej w Austrii, Jego Ekscelencji Dr. Jerzego Margańskiego, dodatkowo podniosły rangę i znaczenie konferencji.
Podczas dwudniowego sympozjum przedstawiciele polskich i austriackich miejsc pamięci i innych instytucji podjęli tytułową problematykę, poruszając szerokie spektrum tematów, nawiązujących do zarówno założeń teoretycznych kultury pamięci, prób jej periodyzacji od czasów powojennych do dnia dzisiejszego, jak i do pomysłów na edukację muzealną od jej początków po II wojnie światowej aż do przyszłych perspektyw rozwoju oraz do analizy struktury zwiedzających miejsca pamięci w przeciągu ostatnich dziesięcioleci.
Wykłady dotyczące historii i współczesności poszczególnych miejsc pamięci również przyjęły szeroką perspektywę. W taki sposób referował m.in. prof. Bertrand Perz, zastępca przewodniczącego Instytutu Historii Współczesnej Uniwersytetu Wiedeńskiego, opowiadając o historii miejsca pamięci obozu koncentracyjnego w Mauthausen, i przedkładając plany jego późniejszego wykorzystania w swoim referacie „Obóz koncentracyjny – miejsce pamięci Mauthausen. Późniejsze wykorzystanie obozu koncentracyjnego w historycznej perspektywie”, a tym samym umiejscowił swoją przemowę w szerszych ramach historycznych. Christian Dürr i Robert Vorberg z Wydziału ds. Mauthausen Memorial Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Austrii w swoim wystąpieniu „Reorganizacja miejsca pamięci obozu koncentracyjnego Mauthausen. Przesłanki, koncepcje i etapy realizacji” analizowali przyszły kształt miejsca pamięci Mauthausen.
Przedstawicielami strony austriackiej na konferencji byli także inni referenci: kierowniczka edukacyjnego miejsca pamięci zamku Hartheim, kierownik Komitetu Służby Pamięci, inni reprezentanci Mauthausen Memorial Ministerstwa do Spraw Wewnętrznych Republiki Austrii oraz pracownicy Austriackiej Akademii Nauk.
Polskie miejsca pamięci reprezentowali dyrektor i współpracownicy Muzeum Auschwitz-Birkenau, dyrektor i współpracownicy Muzeum Stutthof w Sztutowie oraz dyrektor i współpracownicy Muzeum Państwowego na Majdanku.
Do najważniejszych celów konferencji należała analiza funkcji i znaczenia muzeów dla przyszłych pokoleń, których świadomość historii II wojny światowej wydaje się powoli zanikać, oraz opracowanie wspólnych sposobów dialogu i perspektyw rozwoju, które umożliwiłyby zachowanie pamięci o nazistowskich zbrodniach.
Inny istotny aspekt analizy poszczególnych miejsc pamięci stanowiły również liczne zagadnienia dotyczące problematyki zachowania i rekonstrukcji obiektów muzealnych.
Analiza struktury zwiedzających muzea wykazała, że obecnie przeważa sytuacja obniżania się przeciętnego wieku odwiedzającej miejsca pamięci młodzieży. Oznacza to, że muzea muszą się liczyć ze zmieniającymi się potrzebami przyszłych generacji, które – w przeciwieństwie do wcześniejszych pokoleń – nie będą już miały osobistej styczności z doświadczeniami wojennymi swych rodziców i dziadków. Muzeum Stutthof w Sztutowie znalazło jedno z rozwiązań, możliwych do zastosowania w takiej sytuacji – podczas zwiedzania prezentuje młodzieży sfilmowane relacje świadków-więźniów.
 Poszczególnym wykładom towarzyszyło wiele wypowiedzi mocno zaangażowanych w konferencję uczestników, które doskonale odzwierciedlały zainteresowanie powstaniem polsko-austriackiego forum dialogu o takiej tematyce. Głos w dyskusji zabrała m.in. była więźniarka obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, która podzieliła się swoimi spostrzeżeniami odnośnie do dużego zainteresowania zbrodniami nazistowskimi współczesnej młodzieży oraz potwierdziła konieczność docierania do młodszych pokoleń innymi niż dotąd środkami przekazu.
Dzięki wsparciu wspomnianych wcześniej instytucji wszystkie wykłady, wypowiadane w językach polskim i niemieckim, mogły być tłumaczone symultanicznie.
Podsumowujący spotkanie prof. Dybaś stwierdził, iż zaplanowany wcześniej cel konferencji został w pełni zrealizowany – powstało polsko-austriackie forum dialogu, zajmujące się tematyką teraźniejszości i przyszłości miejsc pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych. Jednocześnie podkreślono wagę dezyderatu w sprawie organizacji kolejnych wydarzeń w ramach cyklu konferencji, do których wstępem była właśnie konferencja „Miejsca pamięci i muzea w nazistowskich obozach koncentracyjnych. Zarys sytuacji i perspektywy rozwoju”. Niniejsza konferencja była także, wedle słów prof. Dybasia, jednym z najważniejszych wydarzeń naukowych Centrum ostatnich lat.
Wszystkie wygłoszone w ramach konferencji referaty, po opatrzeniu ich ilustracjami i naukowym komentarzem, zostaną opublikowane.
Wszystkie wygłoszone w ramach konferencji referaty zostaną opublikowane, po opatrzeniu ich ilustracjami, naukowymi komentarzami, przypisami, bibliografią i aneksami.