A- A A+

Select your language

Upadek Nadunajskiej Monarchii. Świat hybrydowej identyfikacji jako przykład aktywności Jakoba Reichmanna

Edyta Żyła

20 maja 2014 roku w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w ramach prezentacji projektów badawczych młodych naukowców odbył się wykład Edyty  Żyły pt.: „Upadek Nadunajskiej Monarchii. Świat hybrydowej identyfikacji jako przykład aktywności Jakoba Reichmanna.” Przybyłych powitał dyrektor Stacji prof. Bogusław Dybaś, przedstawił on referentkę - doktorantkę Instytutu Europeistyki Wydziału Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, autorkę publikacji o Niemcach na terenach Śląska Cieszyńskiego.

Edyta Żyła opowiedziała o projekcie, w ramach którego badana jest wspólna przeszłość Niemców, Polaków i Czechów w okresie 1900-1939 za szczególnym uwzględnieniem Cieszyna. Na terenie tego miasta mieszkali przedstawiciele wszystkich tych nacji. Zrodziło to wiele problemów badawczych m.in. współegzystencja różnych narodowości i różnych religii we wciąż zmieniającym się świecie, rozwój wielokulturowej identyfikacji, znaczenie granic. Wiele o ówczesnej sytuacji pisał mieszkaniec Cieszyna Jakob Reichmann. Był on niemieckim Żydem, właściciel kilku lokalnych gazet w Cieszynie oraz Bielsku. Z publikacji dotyczących czasopiśmiennictwa na tym terenie wynika, że wydawał on: "Schlesisches Tagblatt", "Bielitz - Bielaer Tagblatt", "Neue Schlesische Zeitung", "Teschner Kreisblatt", "Sonntage Zeitung", "Teschner Zeitung", "Teschner Montagsblatt", "Abendblatt. Neue Schlesische Zeitung", "Kleine Morgenpost. Neue Schlesische Zeitung". Dzięki jego felietonom dowiadujemy się o nastrojach i sytuacji w Cieszynie po I wojnie światowej. Reichmann był częstym gościem w Wiedniu, gdzie studiował prawo i prowadził interesy. W Wiedniu mieszkała też część jego rodziny. Za bardzo ciekawy aspekt badań referentka uznała wzajemne kontakty Wiednia z Cieszynem.

Obecnie Cieszyn, z granicą na Odrze dzieli się na polski i czeski. Multikulturowość jest tu już nieobecna. Wiele dawniej znanych osobistości odchodzi w niepamięć.

Można jedynie mieć nadzieję – skonkludowała Edyta Żyła – iż nie wszystko odejdzie w niepamięć, że pozostaną ślady wspólnej austriacko-polsko-czeskiej tożsamości.  

Drugim zaproszonym gościem-koreferentem był prof. Moritz Csáky, wykładowca filozofii, teologii, muzykologii, historii i etnografii na uniwersytetach w Rzymie, Paryżu, Wiedniu i Grazu.  Członek Austriackiej i Węgierskiej Akademii Nauk.

Z dużym zainteresowaniem odniósł się do referatu Edyty Żyły, mówiąc, że omawiając przykład Cieszyna, poruszyła ona niezwykle ważne zagadnienia. Cieszyn wyróżniał się jako miasto w który koegzystowało wiele kultur i narodowości. Miasto to, w czasie I wojny światowej było też siedzibą dowództwa wojsk Austro-Węgier, tu też przez krótki okres czasu przebywał cesarz z całym swoim dworem. Prof. Csáky wymienił w punktach wybrane zagadnienia, m.in. mówił o roli granicy, jako jednym z dominujących czynników, o kulturze jako semiotycznym zespole znaków. Przytoczył historię Austrii gdzie wyraźnie widać płynność i zmienność granic. Taka wielowarstwowa mieszanka kulturowa oznacza nieoznaczoność, również w świetle badań pamięci społecznej. Powołując się na wspomnienia Krzysztofa Pendereckiego także tożsamość narodowa na terenach, gdzie ulega zmianom przynależność państwowa jest rzeczą niejednoznaczną. Podobnie miejsce – jak przekonuje prof. Csáky - może być makro i mikrokosmosem, w czasie globalizacji, ludność jest bardzo mobilna, silne są tendencji migracyjne, co znowu wpływa na zmiany kulturowe i tożsamościowe.

Zgromadzeni słuchacze mieli pytania do obojga referentów. M. in. o innych autorów pochodzących z Cieszyna. Kiedy wszystko jest płynne – dopytywano profesora – jak można przeprowadzić badania, jak można dojść do sedna?

Prof. Csáky odpowiadał, że nie ma jednoznacznych odpowiedzi, są różne punkty widzenia, a wartości nie są statyczne. Europejska identyfikacja jest dekonstruktywizacją dawnych wartości.

Dopytywano o stosunki narodowościowe w Cieszynie m.in. ilu było Niemców a ilu Polaków w określonych grupach społecznych.

Dyskutowano także nad problemem potrzeby silniejszej identyfikacji narodowej, w niejasnej sytuacji politycznej, płynności granic budzą się silniejsze bodźce prowadzące do nacjonalizmu. 

Na zakończenie odbył się koncert skrzypcowy w wykonaniu Anny Gutowskiej (J.S.Bach Allemande aus der II Partita d-moll BWV 1004 oraz A. Chaczaturian Sonata Monologue.

Lidia Gerc

Newsletter

Zapisz się na
listę odbiorców

Newslettera

Kontakt

Polska Akademia Nauk
Stacja Naukowa w Wiedniu
Boerhaavegasse 25

1030 Wien - Österreich
Telefon: + 43 1 713 59 29

Fax: + 43 1 713 59 29 550
Mail: office@vienna.pan.pl
Impressum

Kalendarz

Dojazd