Julia Możdżeń

W dniu 21 lipca 2016 r. w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk odbył się wykład dr. Julii Możdżeń pt. „Projekt edycji tzw. Kodeksu Bernta Stegmanna (1528) – najstarszego zwodu gdańskich kronik”.

Przybyłych gości przywitał dyrektor Stacji prof. Bogusław Dybaś. Przedstawił on referentkę dr. Julię Możdżer, stypendystkę Fundacji Lanckorońskich. Obroniła ona pracę doktorską pod kierunkiem prof. Romana Czai na Wydziale Nauk Historycznych UMK pt: „Przedstawianie świata przez dziejopisarzy gdańskich na przełomie XV i XVI w.” Dr Możdżeń ukończyła także studia licencjackie na etnologii oraz kurs kodykologii w ramach Erster Alfred Krupp-Sommerkurs für Handschriftenkultur na Uniwersytecie w Lipsku. Obecnie pracuje w Sekcji Starodruków Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Omawiane dzieło znajduje się w zbiorach Biblioteki PAN w Gdańsku. Zabytek jest niewielkich rozmiarów i został oprawiony w skórę. Na okładce umieszczono rodzaj gmerka (tzw. super ekslibrys) napisany czarną farbą.

Referentka, analizując zawartość książki, charakteryzuje samego autora. Był on, jak wskazuje tekst, wykształconym patriotą pruskim i gdańskim, swobodnie tworzył wersy rymowane, znał także łacinę, odwołuje się także do filozofów (Arystotelesa). Raczej nie był osobą duchowną, co pokazuje tematyka i nawiązania w kronice, podobna kronika, z tego samego czasu, Szymona Grunaua jest zupełnie inna, szczególnie odnosi się do dziejów zakonnych ze spisem istniejących zakonów. Stegmann odwołuje się często do spraw kupieckich , co może go wiązać właśnie z tymi kręgami, zapewne pochodził z wyższych stref, ale nie z elit (świadczyć ma o tym sposób oprawy) . Niższe warstwy społeczne go nie interesują, pisze o sprawach radców miejskich itp.

Referentka podała także zarys treści rękopisu, podanej rozdziałami: Pieśń do Ziemi Pruskiej, Zapiski z historii świata 311-1187, 7-krotne zniszczenie klasztoru w Oliwie czy Zapiski z dziejów dynastii pomorskiej. Na końcu umieszczono „Zapiski rocznikarskie z roku 1528 i 1529”.

W części rocznikarskiej , powołując się na spisane wcześniej przez siebie informacje, autor przytacza określone wydarzenia lub postacie.

Kronika była skierowana do kręgów rady miasta, przywróconej do władzy przez króla w 1526 r., pokazując na negatywnych przekładach jak nie należy rządzić.

Dr Możdżeń odniosła się także do samej budowy rękopisu, zachowanych znaków wodnych na kartkach papieru i części kartek bez tego znaku (papier z motywem znaków wodnych głowy wołu –był importowany do Gdańska i w nieznacznej części spisanej na gdańskim papierze (bez tych znaków). Jak z kolofonu wiemy kronikę spisał i sam oprawił autor (skóra koźla).

Dr Możdżeń opowiedziała także o losach rękopisu, który, na przestrzeni dziejów zmieniał właścicieli i czytelników, którzy pozostawiali w nim swoje notatki np. XVI w. marginalia (brunatny atrament na marginesie). W końcu rękopis trafił do księgozbioru Walentego Szlifa (jego księgozbiór liczył 9000 woluminów), on zaopatrzył rękopis w spis treści, sporządzał notatki, dał swój ekslibrys.