Sympozjum
Dnia 01.12 2016 roku w siedzibie Polskiej Akademii Nauk Stacji Naukowej w Wiedniu odbyło się spotkanie pt. Die polnische Frage im Ersten Weltkrieg. Nationale Komponenten und internationale Aspekte, z udziałem zaproszonych gości: prof. Christopha Augustynowicza, prof. Olivera Rathkolba i prof. Manfrieda Rauchensteinera, związanych z Uniwersytetem Wiedeńskim oraz otwarcie wystawy Wem gehört Polen? Propagandapostkarten aus dem Ersten Weltkrieg.
Dyrektor Stacji, prof. Bogusław Dybaś, powitał licznie zgromadzonych gości oraz przypomniał o licznych rocznicach, związanych z I wojną światową, dzięki którym konflikt powoli przestaje być tym ,,zapomnianym”.
Pierwszy zabrał głos prof. Rudolf Jaworski, właściciel pocztówek prezentowanych na wystawie. Opowiedział on o sytuacji Polski w monarchii habsburskiej, a także o swoich zbiorach i koncepcji wystawy.
Dr hab. Piotr Szlanta z Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił, w swoim referacie pt. Die zweihafte Wiedervorstellung Polens. Der Akt vom 5. November in der visuellen Propaganda, mniej znane plakaty propagandowe oraz karykatury, nawiązujące do aktu 5 listopada, wśród których znalazły się prace, m.in. Muchy.
Po tym prowadzeniu rozpoczęła się dyskusja z udziałem zaproszonych gości, prof. Rudolfa Jaworskiego oraz dr. hab. Piotra Szlanty, moderowana przez prof. Bogusława Dybasia. Prof. Augustynowicz zauważył, że bardzo ważna dla zrozumienia I wojny światowej jest perspektywa – z jednej strony imperium, a po przeciwnej państw wchodzących w jego skład. Prof. Rathkolb zastanawiał się nad strategią polityczną oraz różnymi rozwiązaniami austro-węgierskiej polityki zagranicznej. W kontekście sprawy polskiej pojawiła się również kwestia niezwykłego rozdrobnienia stronnictw i koncepcji odrodzenia państwa. Prof. Rauchenstein zasygnalizował, że Polska odgrywała bardzo dużą rolę, nie tylko przed wojną, ale również w jej czasie. Działania na froncie wschodnim, w znacznej mierze, toczyły się na ziemiach polskich, a sformowane przez Józefa Piłsudskiego, w sierpniu 1914 roku, Legiony miały duże znaczenie. W tym aspekcie pojawił się również wątek Urkatastrophe, zakładającej, że I wojna światowa bezpośrednio doprowadziła do II wojny. Dla Polaków pierwszy konflikt kojarzy się jednak przede wszystkim z odrodzeniem państwa i nie ma tak negatywnego wydźwięku. Prof. Jaworski zauważył, że kwestie lojalności wobec imperium nie są tak jednoznaczne i zmieniają się one wraz z sytuacją na froncie. Dr hab. Piotr Szlanta podkreślił, że I wojna światowa kojarzy się głównie z Legionami Piłsudskiego, które liczyły 16 500 ludzi, a zapomina się o 3,5 mln żołnierzy pochodzenia polskiego, walczących w armiach trzech zaborców, nie tylko monarchii habsburskiej.
Kolejną kwestią poruszoną w dyskusji była sprawa oddziaływania mediów na świadomość ówczesnego społeczeństwa. Wciąż zapominamy, że duża część populacji nie potrafiła pisać i czytać, dlatego propagandowe przedstawienia, jak pocztówki, miały olbrzymi wpływ na postrzeganie rzeczywistości, ponieważ odwołują się one do naszych emocji.
Po owocnej dyskusji prof. Bogusław Dybaś dokonał otwarcia wystawy oraz zaprosił gości do kontynuowania rozmów przy lampce wina w Sali Rycerskiej.
Joanna Brzegowy
