Mgr inż. Krzysztof Dąbrowski

Dnia 13 marca 2009 r. w Sali Sobieskiego Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu odbył się wykład Krzysztofa Dąbrowskiego, sekretarza generalnego Stowarzyszenia Polskich Inżynierów i Techników w Austrii, zatytułowany „Witelo – pierwszy polski uczony o europejskiej sławie”. Referent przedstawił życie i dokonania średniowiecznego badacza pochodzącego ze Śląska, który zasłużył się dla nauki polskiej i europejskiej. Celem wykładu było rozpowszechnienie wiedzy o tym wybitnym uczonym, który niesłusznie popadł w zapomnienie i znany jest obecnie tylko wąskiemu gronu specjalistów.
Spotkanie rozpoczął dyrektor Stacji Naukowej, profesor Bogusław Dybaś, który przywitał uczestników i dokonał krótkiego wprowadzenia w tematykę wykładu. Następnie głos zabrał Krzysztof Dąbrowski, który dobitnie podkreślił, że dokonania Witelona są godne popularyzacji. Na wstępie odczytu autor omówił sytuację polityczną Polski w XIII w., zwracając szczególną uwagę na problem rozbicia dzielnicowego i jego konsekwencje. Następnie został przedstawiony życiorys uczonego na tle historycznym trzynastowiecznego Śląska, skąd pochodził Witelo. Niestety nie dysponujemy bogatymi źródłami dotyczącymi jego życia, najprawdopodobniej urodził się ok. 1220 r. w miejscowości Borek na Śląsku (obecnie część Wrocławia) lub w Legnicy, studiował w Paryżu i Padwie, święcenia kapłańskie uzyskał w 1267 r. Na uwagę zasługuje fakt, że pochodził z polsko-saksońskiej rodziny, sam określał siebie jako syn Turyngów i Polaków, a Polskę uznawał za swą ojczyznę. Związany z Wrocławiem, przebywał w otoczeniu biskupów i książąt wrocławskich, był duchowym przewodnikiem księcia wrocławskiego Władysława. Referent zwrócił uwagę, że był on pierwszym polskim szeroko znanym uczonym, zajmował się matematyką, filozofią, naukami przyrodniczymi, filozofią i optyką. Temu ostatniemu zagadnieniu poświęcił swoje główne dzieło „Peri optikes”(ok. 1273 r.), którego znaczenie było ogromne. Autor odczytu podkreślił, że było ono podsumowaniem ówczesnej wiedzy o optyce, swego rodzaju leksykonem, ale charakteryzowało się również nowatorskim i niekiedy wręcz nowoczesnym podejściem do wielu omawianych zjawisk i problemów. Rozprawa Witelona, zachowana do dnia dzisiejszego w 16 manuskryptach, została ogłoszona drukiem już w 1533 r. pod tytułem „Perspectiva” i była wielokrotnie wznawiana. Stanowiła źródło wiedzy o optyce aż do XVII w. i była cytowana przez późniejszych największych uczonych, jak Mikołaj Kopernik, Johannes Kepler, Isaac Newton. Niestety w Polsce nie znajduje się obecnie żaden rękopis rozprawy, natomiast rękopis z własnoręcznymi notatkami Kopernika posiada Biblioteka Uniwersytecka w Uppsali. Podczas wykładu zaprezentowano strony tytułowe różnych wydań, w tym wydania wrocławskiego z 1571 r. oraz omówiono treść poszczególnych ksiąg dzieła.
Na zakończenie referent zwrócił uwagę, że Witelo, wybitny polski uczony związany ze Śląskiem i Wrocławiem, mógłby stanowić jedną z promocyjnych wizytówek miasta i regionu. Wyraził też nadzieję, że postać Witelona będzie bardziej uczczona, a książki mu poświęcone będzie można kupić w każdym kiosku Wrocławia.
Po wykładzie odbyła się dyskusja, w której aktywnie brali udział uczestnicy, zainteresowani osiągnięciami pierwszego polskiego uczonego o europejskiej sławie. Po zakończeniu naukowej części spotkania goście zostali podjęci tradycyjnym poczęstunkiem i lampką wina w Sali Rycerskiej.