Prof. Tomasz Dietl
Wykład prof. Tomasza Dietla był drugim, po wygłoszonym w czerwcu br. wykładzie prof. Aleksandra Wolszczana, wykładem wybitnego polskiego uczonego w reprezentacyjnej sali (Festsaal) siedziby Austriackiej Akademii Nauk.
Temat wygłoszonego w języku angielskim wykładu „Magnetism in semiconductors“ (po polsku: magnetyzm w półprzewodnikach) nie wzbudził jednak tak szerokiego zainteresowania, jak temat wykładu prof. Wolszczana dotyczący kosmologii i rozwoju życia we Wszechświecie oraz poszukiwania planet, na których mogło się rozwinąć życie poza Ziemią. A szkoda, bo mikro-, a właściwie nanoświat przedstawiony przez prof. Dietla jest równie fascynujący, jak ten, o ktorym mowił prof. Wolszczan, ale jest znacznie bliższy naszej codzienności, w której bez komputerów, telefonów komórkowych i wielu innych urządzeń nie potrafimy się już obejść. Znamienne, że procesory współczesnych komputerów zawierają miliard (!) tranzystorów, a nanotechnologia – której symbolem są nanodruty, nanorurki itp. – tak bardzo sie rozwinęła i upowszechniła, że mówimy niekiedy o epoce nanotechnologii.
W wykładzie, na początku którego zostały wspomniane dwie postacie – urodzonego we Lwowie Juliusa Edgara Lilienfelda (1882-1963), twórcy tranzystora polowego (podstawowego elementu współczesnych układów cyfrowych) oraz Jana Czochralskiego (1895-1953), autora metody wytwarzania monokryształów (stosowanej szeroko w produkcji krzemu) – został zarysowany rozwój technologii, na której bazuje współczesna elektronika, uwarunkowany rozwojem nowych materiałów. Na końcu szeregu materiałowego zostały przedstawione materiały wielofunkcyjne (multifunctional materials), do których należą półprzewodniki ferromagnetyczne. Materiały te mogą mieć zastosowanie w spintronice – nowej dziedzinie nauki i techniki, która w przeciwieństwie do elektroniki wykorzystuje nie tylko ładunek elektryczny elektronu, ale także jego moment magnetyczny, czyli spin. Już teraz oparta na transferze spinów uniwersalna pamięć ST-MRAM (Spin Transfer Magnetic Random Access Memory) przewyższa znacznie parametrami (jak szybkość, gęstość upakowania, pobór energii, liczba cykli zapisu) dotychczas istniejące pamięci nieulotne (nonvolatile).
Sylwetkę prof. Dietla i jego główne osiągnięcia naukowe przedstawił na wstępie prof. Günther Bauer z Uniwersytetu im. J. Keplera w Linzu, członek Austriackiej Akademii Nauk, którego z osobą wykładowcy łączy wieloletnia współpraca naukowa. Prof. Dietl jest członkiem Polskiej Akademii Nauk, pracuje w Instytucie Fizyki PAN w Warszawie oraz w Instytucie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego. Jego wybitne osiągnięcia naukowe zostały uhonorowane m.in. nagrodą Europejskiego Towarzystwa Fizycznego the Agilent Technologies Europhysics Prize w 2005 roku (wspólnie z Davidem D. Awschalomem i Hideo Ohno). W obecnym roku prof. Dietl otrzymał, jako jedyny uczony w Polsce, prestiżowy grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (European Research Council Advanced Grant).
Niezależnie od wykładu w Austriackiej Akademii Nauk następnego dnia prof. Dietl wygłosił referat pt. „Origin and control of ferromagnetism in magnetically doped semiconductors“ na Wiedeńskim Uniwersytecie Technicznym w ramach specjalistycznego seminarium.
