Dyskusja panelowa
W listopadzie 2008 roku obchodzono 90 rocznicę zakończenia I Wojny Światowej, która u progu XX w. stała się źródłem wielkiego cierpienia i pochłonęła 9 mln ofiar. W wyniku działań wojennych nastąpiły zmiany geopolityczne, ekonomiczne i społeczne, które dotknęły przede wszystkim Europę. Dla uczczenia tej rocznicy Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu zorganizowała dyskusję panelową na temat konsekwencji I Wojny Światowej i jej wpływu na Polskę i Austrię. Celem dyskusji było omówienie podobieństw i różnic charakteryzujących sytuację obu krajów zarówno w listopadzie 1918 roku, jak i wykazanie następstw tego okresu w XX stuleciu .
Dla Austrii listopad 1918 roku oznaczał kres Monarchii Austro-Węgierskiej oraz schyłek panowania Habsburgów, z których wartościami kulturowymi i znaczeniem historycznym indentyfikują się po dziś dzień Austriacy. Wartości te są odczuwalne daleko poza granicami dzisiejszej Austrii, w całej Europie. Jednocześnie listopad 1918 to początek I Republiki Austriackiej oraz redukcja terytorium mocarstwa do granic z czasów panowania Babenbergów. Dla Polski okres ten miał niezwykle istotne znaczenie. Zakończył trwające ponad sto lat zabory i wiązał się z powstaniem niepodległego Państwa Polskiego, II Rzeczpospolitej Polskiej. Moderatorem dyskusji był ambasador dr Jakub Forst-Battaglia, historyk, znawca historii Polski i Austrii, przedstawiciel austriackiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pełniący wiele funkcji w austriackiej służbie dyplomatycznej, ostatnio ambasador Austrii w Estonii.
Zaproszenie do udziału w dyskusji przyjęlo czterech znakomitych naukowców z Polski i Austrii, którzy ukazali zagadnienie w szerokiej perspektywie, znacznie wykraczającej poza narodowy sposób widzenia prawdy historycznej. Głos zabrali kolejno: prof. dr Gerhard Botz, historyk z Instytutu Historii Współczesnej na Uniwersytecie Wiedeńskim, prof. dr hab. Robert Traba, historyk, politolog i kulturoznawca, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, prof. dr hab. Feliks Tych, były dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz prof. Alois Woldan, filolog polski, slawista, wykładowca literatury polskiej i kulturoznawstwa w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu Wiedeńskiego.
Po przedstawieniu wszystkich uczestników podium dyskusyjnego oraz krótkim naświetleniu sytuacji obu państw przez dr Jakuba Forst-Battaglia, w kwestiach dotyczących podobieństw i różnic politycznych, geograficznych, ekonomicznych oraz społecznych stanowisko zajęli kolejni referenci. Jak wykazał Prof. Botz, po roku 1918 sytuacja Polski i Austrii była bardzo podobna, łączył nas ludzki ból oraz ogromna liczba ofiar. Jednak po II Wojnie Światowej to wspólne dziedzictwo popadło w zapomnienie. Inaczej przedstawiała bowiem się sytuacja obu krajów dotycząca granic. Podczas gdy terytorium Austrii pozostawało w granicach ustalonych po zakończeniu I Wojny Światowej (za wyjątkiem okresu 1938-1945, kiedy to została włączona do nazistowskich Niemiec), granice Polski zostały przesunięte. W konsekwencji doprowadziło to do masowych przesiedleń. Mimo licznych analogii, w rozwoju politycznym obu krajów wskazać można także wiele istotnych różnic.
Okres międzywojenny, a szczególnie lata trzydzieste w Europie to czas autorytarnych reżimów, które nie omineły Polski i Austrii. Historia obu państw po zakończeniu II Wojny Światowej przebiega zupełnie inaczej. Zdaniem profesora Tycha po I Wojnie Światowej analogiczne w obu krajach były niezwykle silna pozycja religii i tradycji katolickiej oraz wyraźny wpływ społeczności i kultury żydowskiej. Z kolei Prof. Woldan przeanalizował rozwój historyczny obu krajów z punktu widzenie literatururoznawcy. Wskazał przy tym na różne mity pojawiające się w literaturze, które dotyczą wydarzeń historycznych. Najsłynniejszym z nich jest mit Habsburgów, opisany po raz pierwszy przez Claudio Magri, germanistę z Triestu w roku 1966. W odniesieniu do polskiej literatury prof. Woldan podał dwa przykłady: mit utraconych ziem i piętno rozbiorów oraz utraty niepodległości, a co za tym idzie wolności. W dyskusji panelowej wzięła udział również publiczność zadając pytania i dzieląc się swoimi refleksjami.
