W opiniach Polaków
Polacy bardzo różnie oceniali Lanckorońskiego. Zarzucano mu nie tyle „manię światową”, która irytowała Juliana Klaczkę [89] i chyba nawet nie to, że po polsku mówił twardo, wplatając niemieckie słowa [90], lecz głównie to, jakoby z Polakami w Wiedniu kontaktów towarzyskich nie utrzymywał [91], był „przeczulony w swym lojalizmie wobec cesarza” [92], że się zbytnio „zaustriaczył” [93], a dom jego „miał charakter raczej niemiecki” [94]. O tym, że wśród Polaków cieszył się nienajlepszą opinią wiedziano powszechnie, o czym świadczyć mogą słowa Carla Burckhardta z cytowanego już listu do Maxa Rychnera: „Wielu spośród równych mu urodzeniem nie lubiło go, uważając – niesłusznie – że się w Austrii zbytnio zasymilował” [95].
Wśród pozytywnych sądów Polaków o Lanckorońskim przeważają głosy o jego aktywności na rzecz promocji polskiej kultury i niebywałej skuteczności jego poczynań. Dzięki jego staraniom i finansowemu wsparciu Siegfried Lipiner przełożył na język niemiecki zarówno Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, jak i Dziady [96], które stały się inspiracją dla Gustava Mahlera w jego I części symfonii c-moll, ukończonej w roku 1894 [97].
Lanckoroński był przewodniczącym komitetu wykonawczego międzynarodowej wystawy muzyki i teatru, otwartej w Wiedniu 7 maja 1892, angażując się w przygotowanie działu polskiego. W roku 1910 wraz z Władysławem Lubomirskim [98] patronował występowi Artura Rubinsteina, młodego polskiego pianisty, który koncertował w wiedeńskiej sali Bösendorfera. Koncertu tego słuchał m.in. młody Ferdynand Goetel, późniejszy pisarz i publicysta – dzięki „paczce zaproszeń”, które dla siebie i kolegów otrzymał od Lanckrońskiego [99]. Karol Lanckoroński uczestniczył w przygotowaniu wystaw sztuki polskiej: otwartej 11 kwietnia 1915 roku w wiedeńskim Künstlerhaus oraz w roku 1928 w budynku „Secesji” [100]. Czynił też starania o pokazanie na jednej z wiedeńskich scen sztuki Gabrieli Zapolskiej Tamten, wystawionej w Krakowie w roku 1898, zaadaptowanej dla sceny niemieckiej przez Bernarda Szarlitta [101].
Podczas I wojny światowej „w pałacu swym wiedeńskim przyjmywał (!) i łączył rozprószoną (!) kolonię polską i dzielił z nią troski i niepokoje o losy kraju ojczystego” [102]. Tutaj też odbyło się jedno z posiedzeń Rady Regencyjnej, namiastki polskiej władzy państwowej w Królestwie Polskim [103].
Lanckoroński, wielki admirator mozaiki narodowościowej w ramach monarchii austro-węgierskiej, widział Polskę jako autonomiczny składnik cesarstwa „austriacko-węgiersko-polskiego”. „Głęboko przeżył śmierć cesarza i koniec tych nadziei – wspominała po latach jego córka [104], niemniej ukonstytuowanie się niepodległego państwa polskiego powitał z wielką radością.
Po odzyskaniu przez Polskę suwerenności Karol Lanckoroński pozostał jednak w Wiedniu. Nie planował też – jak sugerowano – przeniesienia do Polski swoich zbiorów. „Świadomy, że przeniósłszy się do Polski musiałby w podeszłym wieku wziąć udział w politycznym życiu młodej Rzeczypospolitej, na co brakło mu doświadczenia i znajomości zaboru rosyjskiego, postanowił dokonać starych lat w starym domu”– pisał Ferdynand Goetel, który po raz ostatni widział hrabiego w roku 1925 [105].
U schyłku życia Karol Lanckoroński – „ostatni humanista wśród europejskiej arystokracji” [106] – tak mówił o sobie: „Jestem Polakiem (…) W nowej Polsce zainicjowałem też niejedno w dziedzinie kultury, co zostało zrealizowane, i jestem szczęśliwy, że jako stary człowiek mogę coś dla nowej Polski uczynić” [107].
[1] Artur Ernst, Beim Grafen Lanckoronski, „Neues Wiener Tagblatt“ 195, 17 lipca 1933, s. 2.
[2] Karolina Lanckorońska, Energiczna pedagogia, „Dziennik Polski” 249 (Londyn), 18 października 1989, s. 4.
[3] Paul Thun-Hohenstein, Der alte Lanckoroński, „Die Presse“, 4 listopada 1948, s. 14.
[4] Juliusz Twardowski, Lanckoroński. Vortrag gehalten im Verein der Museumsfreunde zu Wien am 26. November 1934, Wien [1934], s. 3.
[5] Magnat polski wielkim dygnitarzem dworskim w Wiedniu, „Świat” 10, 7 marca 1914.
[6] Twardowski, Lanckoroński, s. 3.
[7] A.F.S. [Adalbert Franz Seligmann], Graf Karl Lanckoroński (Ein Nachruf), „Neue Freie Presse” 24729, 18 lipca 1933, s. 2.
[8]Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki, t. 1-2, Kraków 1957, s. 176.
[9]List z Rodaun 23 lipca 1901; Briefwechsel Hugo von Hofmannsthal Christiane Gräfin Thun-Salm. Mit Briefen Hofmannsthals an Paul Thun-Hohenstein, Frankfurt/M 1999, s. 11; Konrad Heumann (red.), Hugo von Hofmannsthal und Karl Lanckoroński. Briefe und Zeugnisse, w: Hofmannsthal-Jahrbuch zur europäischen Moderne 12, 2004, s. 223.
[10] List z Pragi, 29 czerwca 1901; Briefwechsel Hugo von Hofmannsthal Christiane Gräfin Thun-Salm, s. 9; Heumann, Hugo von Hofmannsthal und Karl Lanckoroński, s. 221.
[11] Graf Karl Lanckoroński, „Internationale Sammler-Zeitung” 25/1415, 1 sierpnia 1933.
[12] Wojciech Kossak, Wspomnienia, oprac. Kazimierz Olszański, Warszawa 1974, s. 363.
[13] Ludwig Curtius, Deutsche und antike Welt. Lebenserinnerungen, Stuttgart 1950, s. 294.
[14] T. Rutowski, odnosząc się do nieprzychylnych sądów Lanckorońskiego o dziełach Wacława Szymanowskiego, cyt. za Hans Bisanz, Polscy artyści w wiedeńskich stowarzyszeniach, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 455, Prace Polonijne 2, 1976, s. 48.
[15] Kossak, Wspomnienia, s. 363.
[16] Ze wspomnień wnuka Piotra Bieńkowskiego; cyt. za: Ryszard Zieliński, Gry majowe. Pamiętnik spóźnionego, Warszawa 1983, s. 116-118.
[17] Stanisław Cynarski, Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia: od XIV do XVIII wieku, Warszawa-Kraków 1996; Rody magnackie Rzeczypospolitej, Warszawa 2009, s. 82-96.
[18] Taką datę nosi pierwszy spośród blisko tysiąca listów Wilhelma von Hartla do Lanckorońskiego; Wien, ÖNB, Autogr. 618/1-17, 619/1-12, 620/1-9.
[19] Ernst, Beim Grafen Lanckoronski.
[20] Max Dvořák, Vorwort, w: Ausgewählte Kunstwerke der Sammlung Lanckoroński, Wien 1918, s. 2.
[21] Nora Fugger, Im Glanz der Kaiserzeit, Wien 1931, s. 226.
[22] Adalbert Franz Seligmann (red.), Carl Leopold Müller. Ein Künstlerleben in Briefen, Bildern und Dokumenten, Wien 1922, s. 51, przyp. 49.
[23] Ernst, Beim Grafen Lanckoronski.
[24] Wien, ÖNB, Autogr. 616/23-1.
[25] Hans Tietze, Karl Graf Lanckoroński, „Kunstchronik und Kunstmarkt” 54/6, 22 listopada 1918, s. 113.
[26] Karolina Lanckorońska, Pan Jacek, w: Szkice wspomnień, Warszawa 2005, s. 36-43.
[27] Dvořák Vorwort, s. 4.
[28] Karol Lanckoroński, Na około Ziemi 1888-1889. Wrażenia i poglądy, Kraków 1893, s. VII.
[29] Rękopis dziennika: Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 14788.
[30]Joachim Śliwa, Karol Lanckoroński w Egipcie, 1875/1876, w: Badacze, kolekcjonerzy, podróżnicy. Studia z dziejów zainteresowań starożytniczych, Kraków 2012, s. 227-244.
[31]Karl Lanckoroński, Ein Ritt durch Kilikien. Zuerst veröffentlicht in der Beilage der Münchner Allgemeinen Zeitung 20. bis 23. April 1886, Wien b. d, s. 5.
[32] Städte Pamphyliens und Pisidiens. Unter Mitwirkung von G. Niemann und E. Petersen, herausgegeben von Karl Grafen Lanckoroński, Bd. I: Pamphylien, Wien 1890, s. I-II.
[33] O rysunkach i akwarelach Malczewskiego związanych z wyprawą: Tadeusz Szydłowski, Malczewskis Illustrationen zu der Kleinasiatischen Expedition des Jahres 1884, w: Ausgewählte Kunstwerke, s. 117-119; tenże, Wyprawa archeologiczna do Azji Mniejszej w r. 1884 ilustrowana przez Jacka Malczewskiego, „Kurier Literacko-Naukowy” (dodatek do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”) 24/163, 1931, s. 3-4; Mieczysław Paszkiewicz, Jacek Malczewski w Azji Mniejszej i w Rozdole, Londyn 1972 (także w języku angielskim: Jacek Malczewski in Asia Minor and in Rozdół, London 1972); Artysta i Jego Mecenas. Nieznane rysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lanckorońskich, Kraków 1995; Mitologia Malczewskiego (katalog wystawy), oprac. Teresa Grzybkowska [Warszawa] 1995; Joanna Winiewicz-Wolska, Karol Lanckoroński i jego córka w rysunkach Malczewskiego, w: Donatorce – w hołdzie. Katalog wystawy odnowionych obrazów i rodzinnych pamiątek z daru Karoliny Lanckorońskiej / To the Donor in Hommage. Catalogue of Restored Paintings and Family Mementoes from Karolina Lanckorońska’s Donation, Kraków 1998 s. 28-35, 132-179; Antoni Sarkady, Kilka uwag o anatolijskich rysunkach Jacka Malczewskiego z daru Karoliny Lanckorońskiej, w: Galicja. Pismo Kulturalno-Naukowe 1, 2000, s. 55-61; Orientalizm w malarstwie, rysunku i grafice w Polsce w XIX i 1. połowie XX wieku (katalog wystawy), Warszawa 2008, poz. 267-271.
[34] Marian Sokołowski, Z dziennika podróży. Adriatyk, Archipelag i wyspa Rodos (dokończenie), Przegląd Polski 20/3, 1886, s. 269.
[35] Marian Sokołowski, Z dziennika podróży. Adriatyk, Archipelag i wyspa Rodos, Przegląd Polski 19/4,1885, s. 418-447; tenże, Z dziennika podróży, 1886.
[36] Dziennik rozpoczyna się 30 sierpnia, kończy 4 grudnia 1884; Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 14773-14775.
[37] Listy z Wiednia. Polska wyprawa do Małej Azji, „Tygodnik Ilustrowany” 6/40, 5 września 1885, s. 156.
[38] Städte Pamphyliens und Pisidiens, t. I: Pamphylien, Wien 1890, t. II: Pisidien, Wien 1892 (wersja polska: Miasta Pamfilii i Pizydii, t. I, przeł. M. Sokołowski, Kraków 1890, t. II, przeł. M. Ćwikliński, P. Bieńkowski, Kraków 1896; wersja francuska, przeł. M. Colardeau: Les Villes de la Pamphylie et de la Pisidie, t. I, Paris 1890, t. II, Paris 1893).
[39] Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie, 1891/1892, s. 37. List Mariana Sokołowskiego do Karola Lanckorońskiego, 27 września 1890: Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej, Korespondencja Mariana Sokołowskiego, sygn. k-III-150.
[40] Camillo Praschniker, Karl Graf Lanckoroński, w: Akademie der Wissenschaften in Wien. Almanach für das Jahr 1934, 84, Wien 1935, s. 291-292.
[41] Małgorzata Biernacka-Lubańska, Ekspedycja Karola Lanckorońskiego do Azji Mniejszej, „Meander” 41, 1986, s. 10
[42] Andrzej Śródka, Uczeni polscy XIX-XX stulecia, t. II, Warszawa 1995, s. 456-457.
[43] Praschniker, Karl Graf Lanckoroński, s. 293.
[44] Rękopis obejmuje okres 16-23 czerwca 1887; Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 15182.
[45]Jacob von Falke, Die Kunstgegenstände und Alterthümer des Grafen Karl Lanckoroński im Österreichischen Museum, „Wiener Zeitung“ 140, 21 czerwca 1885, s. 3-5; Catalog der ostasiatischen Sammlungen des Grafen Carl Lanckoronski. Ausgestellt im k. k. österreichischen Handels-Museum (Börsegebäude), Wien 1890.
[46] List Mariana Sokołowskiego do Karola Lanckorońskiego, 14 grudnia 1891; Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej, Korespondencja Mariana Sokołowskiego.
[47] Dziennik podróży: Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 35801.
[48] Tietze, Karl Graf Lanckoroński, s. 113.
[49] List Mariana Sokołowskiego do Karola Lanckorońskiego, 23 listopada 1879; Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej, Korespondencja Mariana Sokołowskiego.
[50] List Mariana Sokołowskiego do Karola Lanckorońskiego, 3 grudnia 1879; Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej, Korespondencja Mariana Sokołowskiego.
[51] Angela Sołtys, Pomniki Antoniego Madeyskiego na tle problemu restauracji katedry krakowskiej, w: Studia Waweliana 3, 1994, s. 157.
[52] List Mariana Sokołowskiego do Karola Lanckorońskiego, Kraków, 15 lipca 1888; Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej, Korespondencja Mariana Sokołowskiego.
[53] Katalog wystawy rzeźby włoskiej z XV wieku i innych dzieł rzeźbiarskich z fundacji J. Exc. hr. Karola Lanckorońskiego dla Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1907.
[54] Zawiązali je arystokraci zebrani 23 maja 1900 w zamku Kreuzenstein u hr. Hansa Wilczka: książę Franz von Liechtenstein, hrabiowie: Hugo Traun, Arthur Bylandt, Friedrich Schönborn, Paul Gautsch i Wilhelm von Weckbecker. Honorowym prezesem został książę Johann II von Liechtenstein.
[55] Wykład odbył się 16 grudnia 1900; Gesellschaftsabende österreichischer Kunstfreunde 1900-1916, wyd. Theyer & Hardtmuth, Wien b.d., t. 1.
[56] Zur Rettung Alt-Wiens (=Flugschriften des Vereins zum Schutze und zur Erhaltung des Kunstdenkmäler Wiens und Niederösterreichs II), Wien-Leipzig 1910.
[57] Karl Lanckoroński, Etwas von japanischer Malerei. Vortrag gehalten am dritten Gesellschaftsabend Österreichischer Kunstfreunde 12. Februar 1901 von Karl Grafen Lanckoroński, Wien [1901]
[58] Über einige indische Skulpturen, w: Gesellschaftsabende, t. 1.
[59] Karl Lanckoroński, Einiges über italienische bemalte Truhen. Vortrag gehalten am 7. Gesellschaftsabend des Winters 1904-1905, 20. März von Karl Grafen Lanckoroński, Wien 1905.
[60] O wizycie w pracowni artysty we Florencji opowiedział Arthurowi Ernstowi w r. 1928, zob. Ernst, Beim Grafen Lanckoroński.
[61] S. Krzywoszewski, Pałac wiedeński i zbiory Karola hr. Lanckorońskiego, „Życie i Sztuka” (dodatek do „Kraju”) 6, Petersburg, 7 lutego 1903, s. 1-3; 7, Petersburg, 14 lutego 1903, s. 2; Roman Taborski, Polacy w Wiedniu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1992, s. 121.
[62]Alfred Wysocki, Sprzed pół wieku, Kraków 1956, s. 249-250; Taborski, Polacy w Wiedniu, s. 133.
[63] O fototece rozdolskiej K. Niedobitowski, Rozdół. Gniazdo magnackich rodów, „Światowid” 10, 5 marca 1938.
[64] Hugo von Hofmannsthal, Ansprache, gehalten von Hugo von Hofmannsthal am Abend des 10. Mai 1902 im Hause des Grafen Karl Lanckoroński. Als Manuskript gedruckt, Wien 1902, przedruk w: Hugo von Hofmannsthal, Sämtliche Werke, 33: Reden und Aufsätze 2, wyd. Konrad Heumann, Ellen Ritter, Frankfurt/M 2009, s. 7-11; w języku polskim P. Hertz [Hugo von Hofmannsthal], U wrót nieskończonego królestwa. Przemówienie wygłoszone wieczorem 10 maja 1902 roku w domu hrabiego Karola Lanckorońskiego, „Tygodnik Powszechny" 44, 29 października 1995.
[65] 5 listów Rilkego do Lanckorońskiego z 1926 r.; Wien, ÖNB, Autogr. 616/21,1-5.
[66] List Hofmannsthala do Lanckorońskiego, styczeń 1903, Universitätsbibliothek Basel, Nachlass C. J. Burckhardt, sygn. D 83; przedruk w: Heumann, Hugo von Hofmannsthal und Karl Lanckoroński, s. 233-234.
[67] Drukiem ukazało się jedynie dziesięć krótkich wierszy opatrzonych tytułem Venezianisches Tagebuch, Wien 1905.
[68] Ernennung zum Oberstkämmerer, 3 lutego 1914; Wien, ÖNB, Autogr. 615/10-1.
[69] Ernst, Beim Grafen Lanckoronski, s. 2.
[70] Jercen Bastiaan van Heerde, Staat und Kunst. Staatliche Kunstförderung 1895 bis 1918, Wien-Köln-Weimar 1993, s. 330.
[71] Bastiaan van Heerde, Staat und Kunst, s. 33
[72] Jerzy Gadomski, Tadeusz Szydłowski, w: Lech Kalinowski (red.), Stulecie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1882-1982), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 930, Prace z historii sztuki 19, 15 (1990), s. 63.
[73] Na walnym zebraniu 3 kwietnia 1909 tak mówił do zebranych: „Ich werde nach meinen besten Kräften trachten, die Zwecke des Vereines verwirklichen zu helfen [...] unsere Vereinigung für die Bestrebungen der Denkmalpflege so nutzbringend als möglich zu gestalten“, w: Mitteilungen der k. k. Zentralkommission für Erforschung und Erhaltung der Kunst und Historischen Denkmale 8/4, 1909, s. 166.
[74] Tietze, Karl Graf Lanckoroński, s. 114.
[75] Heinrich Swoboda, Zur Lösung der Riesentorfrage. Das Riesentor des Wiener St. Stephansdomes und seine Restaurierung, Wien 1902.
[76] Karol Lanckoroński, Nieco o nowych robotach w katedrze na Wawelu, Kraków 1903, s. 9.
[77] „Neue Freie Presse“, 8. Dezember 1907, s. 14; przedruk w: Peter Haiko, Otto Wagner und das Kaiser Franz Josef-Stadtmuseum: das Scheitern der Moderne in Wien (katalog), Historisches Museum der Stadt Wien, Tübingen 1988, s. 75.
[78] Max Dvořák, Die Karlsplatzfrage, „Neue Freie Presse”, 21 grudnia 1909, s. 1 nn; Wilhelm von Weckbecker, Der Museumsbau auf dem Karlsplatz, „Neue Freie Presse”, 20 stycznia 1910.
[79] Karl Lanckoroński, Abhandlungen über die künstlerischen und wissenschaftlichen Institute des Kaiserhauses, Wien, ÖNB, Cod. Ser. n. 14793, s. 6.
[80] O dziejach odnowy Wawelu zob.: Paweł Dettloff, Marcin Fabiański, Andrzej Fischinger, Zamek Królewski na Wawelu. Sto lat odnowy (1905-2005), Kraków 2005.
[81] Zdarzenie to, według Karoliny Lanckorońskiej, miało miejsce w r. 1908 zob.: Karolina Lanckorońska, W hołdzie Rzeczypospolitej. Dzieła sztuki po Rzewuskich i Lanckorońskich w Polsce, „Tygodnik Powszechny” 44, 30 października 1994, s. 8.
[82] Oprócz Lanckorońskiego w skład Komitetu weszli: Andrzej Potocki, Leon Piniński i Marian Sokołowski.
[83]„Gazeta Lwowska” 98/144, 25 czerwca 1908, s. 1.
[84] Lanckoroński, Nieco o nowych robotach; przedruk w: Wokół Wawelu. Antologia tekstów z lat 1901-1909, red. Jarosław Krawczyk, Warszawa-Kraków 2001, s. 99-103. Omówienie poglądów Lanckorońskiego zob.: Karola Lanckorońskiego „Nieco o nowych robotach w katedrze na Wawelu“, w: Mit – Symbol – Mimezis. Studia z dziejów teorii i historii sztuki dedykowane Profesor Elżbiecie Wolińskiej-Wolszleger, Lublin 2009, s. 249-268.
[85]Lanckoroński, Nieco o nowych robotach, s. 19.
[86] Józef Mehoffer, Uwagi o sztuce. Odpowiedź na list Karola hr. Lanckorońskiego w sprawie restauracji katedry na Wawelu, Kraków 1903; Tenże, Glossen über die Kunst. Antwort auf den Brief des Grafem Lanckoroński in Angelegenheit der Restaurierung der Kathedrale auf dem Wawel, „Ver Sacrum“, 14-15 lipca 1903, s. 245-261.
[87] Anna Zeńczak, Polichromia katedry Wniebowzięcia Matki Boskiej w Płocku 1901-1903, w: Józef Mehoffer Opus Magnum (katalog wystawy), Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2000, s. 190-191. Postawę Lanckorońskiego ocenił surowo William Ritter: „Wydawało się, że Wawel otrzymał zespół dekoracyjny pomyślany tak całościowo i o takim prestiżu, jak katedra we Fryburgu. Praca Mehoffera została jednak przerwana przez niespodziewaną i niesprawiedliwą interwencję hrabiego Lanckorońskiego-Brzezie (…) Niestety, awantura ta pociągnęła za sobą rozwiązanie umowy, zlecającej Józefowi Mehofferowi zamówienie na witraże dla katedry płockiej”; William Ritter, Un peintre polonais – Joseph Mehoffer. Etudes d’art étranger, Paris 1906, cyt. za Adam Radajewski, Józef Mehoffer, Warszawa 1976, s. 90; zob. też. Bisanz, Polscy artyści w wiedeńskich stowarzyszeniach, s. 47.
[88] „Ver Sacrum“, 15 lipca 1903, s.14. Mehoffera poparła Berta Zuckerkandl w artykule: Hat der Mäzen das Veto-Recht?, in: Die Kunst 9, 1904; o tym szerzej Anna Baranowa, Krytycy wiedeńscy o „Sztuce”- Ludwig Hevesi, Hermann Bahr, Berta Zuckerkandl, w: Anna Baranowa (red.), Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, (=Ars Vetus et Nova 4), Kraków 2001, s. 73-74.
[89] Zbigniew Baran, Itaka Juliana Klaczki, Kraków 1998, s. 98.
[90] K. Goryńska, Karol Lanckoroński. Kartka ze wspomnień osobistych, „Świat” 30, 29 sierpnia 1933, s. 4.
[91] Wysocki, Sprzed pół wieku, s. 249.
[92] Marian Rosco-Bogdanowicz, Wspomnienia, Kraków 1959, t. II, s. 62, za nim Roman Taborski, Karol Lanckoroński – wiedeński mecenas i kolekcjoner sztuki, Przegląd Humanistyczny 13, 1969, s. 160.
[93] Ferdynand Goetel, Patrząc wstecz. Wspomnienia, Kraków [1998], s. 153.
[94] Wysocki, Sprzed pół wieku, s. 249.
[95] Carl Jacob Burckhardt an Max Rychner. Briefe 1926-1965, wyd. Claudia Mertz-Rychner, Frankfurt/M 1970, s. 47.
[96]Siegfried Lipiner, Poetische Werke von Adam Mickiewicz, t. I: Herr Thaddäus, Leipzig 1882 (II wyd. 1898), t. II: Totdenfeier, Leipzig 1887.
[97] I. Janicki, Mahler alla polacca, „Ruch Muzyczny” 17, 23 sierpnia 1993, s. 5.
[98] W roku 1914 zorganizowano w Wiedniu cykl koncertów muzyki polskiej, a patronat nad nim objęli Karol Lanckoroński i Władysław Lubomirski. Panowie byli spowinowaceni - żoną Władysława Lubomirskiego była od r. 1890 Elżbieta de Vaux (1866-1940), córka siostry Karola Lanckorońskiego - Elżbiety (1844-1896).
[99] Goetel, Patrząc wstecz, s. 150.
[100] Zob. m.in Taborski, Polacy w Wiedniu, s. 149, 175, 187.
[101] B. Szarlitt, Ś. p. Hr. Karol Lanckoroński (Wspomnienie pośmiertne), „Kurier Warszawski” 196, 18 lipca 1933, s. 9.
[102] Stanisław Fałat, Wspomnienia z dawnego Wiednia, Wiedeń 1921, s. 54.
[103] Karolina Lanckorońska, Rada Regencyjna, w: Kultura. Zeszyty Historyczne, 113, Paryż 1995.
[104] Karolina Lanckorońska, Franciszek Józef I – epizody, „Tygodnik Powszechny” 44, 29 października 1995; przedruk w: Lanckorońska, Szkice wspomnień, s. 60.
[105] Goetel, Patrząc wstecz, s. 153.
[106] Johannes Wilde, Der letzte Humanist, „Neues Wiener Tagblatt“ 196, 18 lipca 1933, s. 1; Curtis, Deutsche und antike Welt, s. 294.
[107] Ernst, Beim Grafen Lanckoronski, s. 2-3.
