Wykład i Sympozjum

W dniu 13 marca 2014 r. w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu odbyła się prezentacja projektu „Traktat „De institutuione regii pueri”  jako przykład humanistycznych ideałów wychowania” realizowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Celem projektu jest nowa edycja traktatu powstałego w środowisku dworu królewskiego w Krakowie w początkach XVI w. i ukazanie tego dzieła na tle podobnych traktatów o wychowaniu władców. Analiza treści traktatu  ma pozwolić na ustalenie bezpośrednich, jak i ogólnych zależności zarówno od zbliżonych charakterem dzieł, jak i od innych zabytków pisanych powstałych w starożytności i w okresie średniowiecza.

Przybyłych prelegentów i gości przywitał dyrektor Stacji prof. Bogusław Dybaś.

Przedstawił on referentów dr. hab. Piotra Olińskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Ingrid Roitner  oraz docenta Christiana Gastgebera z Austriackiej Akademii Nauk w Wiedniu.

Piotr Oliński opowiedział o projekcie i efektach dotychczasowych badań. Przypomniał wcześniejszych badaczy zajmujących się omawianym traktatem oraz opowiedział  o problemie z odszukaniem traktatu, który w Austriackiej Bibliotece Narodowej „znalazła” Rozalia Rzewuska z Lubomirskich. Zrelacjonował szkicowo rolę Christiana Gottlieba Jöchera – uczonego i bibliotekarza, który zainicjował w XVI w. katalog alfabetyczny i wzmiankował omawiany traktat.

Kolejny uczestnik projektu Christian Gastgeber referował o ikonologicznej stronie rękopisu, wytłumaczył też jakie były przyczyny trudności w odnalezieniu traktatu.

Po jego „odnalezieniu” pojawił się problem z szerokorozumianym wartościowaniem dzieła, określenia jego pochodzenia i datowania. Analiza oprawy, rozmiar, materiału (pergaminu i papieru), rodzaj zdobień, wszystko to przyczynia się do poznania proweniencji rękopisu. Utrwalone w papierze znaki wodne umożliwiają określenie miejsca i czasu powstania papieru, na którym spisano traktat. Zidentyfikowano także dodany na ostatniej stronie numer „309” jako numer katalogowy nadawany zbiorom gromadzonym w Austriackiej Bibliotece Narodowej pod koniec XVI w. (1597). Dzięki pierwszym katalogom pojawiły się wzmianki o tym rękopisie w kilku publikacjach m.in., co zaskakujące, we Frauenzimmer Lexicon z 1715r.

Piotr Oliński przybliżył historię polskich poszukiwań w XIX w. Wśród badaczy naczelnym tematem dociekań było autorstwo rękopisu. Przeprowadzane analizy wykluczyły autorstwo królowej Elżbiety Rakuszanki von Habsburg (Aleksander Przezdziecki, Karol Szajnocha, Heinrich Ritter von Zeissberg, Józef Szujski).

Obszerny referat Ingrid Roitner – przestawiający biografię królowej i jej rodziny, potwierdza tezę wykluczającą autorstwo królowej.

Lidia Gerc