Konferencja
Dnia 7 listopada 2014 r. w Sali Chwały w Muzeum Historii Wojskowości w Wiedniu odbyła się konferencja pod tytułem „Zeitenwende 1944”, zorganizowana przez Muzeum Historii Wojskowości oraz Stację Naukowę Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu. Goście zostali przywitani przez dr. M. Christiana Ortnera, dyrektora Muzeum, oraz prof. Bogusława Dybasia, dyrektora Stacji Naukowej, którzy przedstawili plan podzielonej na cztery bloki tematyczne konferencji.
W pierwszym bloku prof. Eugeniusz Cezary Król (dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN) przedstawił zarys funkcjonowania polskich instytucji państwowych w 1944 roku, a także wyjaśnił dlaczego Polska nie miała szans na realizację swoich elementarnych interesów, w tym obronę granic i integralności wewnętrznej. Następnie dr Markus Reisner (Ministerstwo Obrony Narodowej i Sportu Republiki Austrii) przybliżył geopolityczne realia z 1943 roku (m.in. założenia alianckiej strategii z konferencji w Casablance), które doprowadziły do wojny powietrznej w 1944 roku. Andreas Thalhammer, pracownik tego samego ministerstwa, skupił się z kolei na walkach wokół klasztoru na wzgórzu Monte Cassino, które poskutkowały zorganizowaniem akcji mającej na celu uratowanie licznych dzieł sztuki zgromadzonych w opactwie benedyktyńskim. Thalhammer podkreślił rolę marszałka Kesselringa, który doprowadził do przekazania dzieł Watykanowi.
W drugim bloku dr Marcin Przegiętka (Instytut Pamięci Narodowej) przedstawił sytuację Armii Krajowej w 1944 roku, przybliżył cele i przebieg zorganizowanej przez AK akcji „Burza” a także stosunek Polaków do sowieckich oddziałów oraz reakcję na aliancki podział na strefy operacyjne, w myśl którego Polska miała pozostawać w sferze radzieckich wpływów. Eric von Tilbeurgh, założyciel fundacji „Wojtek. Polscy wyzwoliciele na wszystkich frontach”, zaprezentował zebranym własną kolekcję dot. Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (największa po kolekcji Instytucie Sikorskiego w Londynie), a także przedstawił wszystkie swoje działania mające na celu utworzenie muzeum (m.in. organizacja wystaw, publikacja art. naukowych). Blok został zamknięty przez dr. Wolfganga Etschmanna, Ministerstwo Obrony Narodowej i Sportu Republiki Austrii, który skupił się na działaniach Armii Czerwonej i strategicznej sytuacji na froncie wschodnim w 1944 roku.
W trzecim bloku Grzegorz Hanula (Muzeum Powstania Warszawskiego) analizował przebieg Powstania Warszawskiego, jego przyczyny, konsekwencje, a także dokonał jego oceny. Powstanie, którego 70. rocznica przypada w obecnym roku, cały czas jest przedmiotem debat i gorących polemik ze względu na tragiczne skutki. Następnie Tymoteusz Pruchnik (Muzeum Powstania Warszawskiego) przybliżył słuchaczom podstawowe dane dot. Muzeum, w tym dane statystyczne dot. ekspozycji, działalności edukacyjnej i wizyt. Ponadto pokazany został krótkometrażowy film Miasto Ruin, na którym uwieczniono niemalże całkowite zniszczenie Warszawy w 1944 roku.
W ostatnim bloku prof. Lothar Höbelt (Uniwersytet Wiedeński) zanalizował rolę inwazji w Normandii w przebiegu II Wojny Światowej. Höbelt rozważał jaki wpływ miała inwazja, a także rozpatrywał jej psychologiczne znaczenie, które jest jej nadawane obecnie. Dr Richard Hufschmied, (Muzeum Historii Wojskowości) zreferował organizację i okoliczności zamachu 20 lipca (Operacja Walkiria), który miał na celu zabicie Adolfa Hitlera i został przeprowadzony pod przywództwem pułkownika von Stauffenberga, a także to, w jaki sposób odbierany jest w powojennej Austrii opór przeciw reżimowi Hitlera.
Sympozjum zakończyło się wykładem Prof. Olivera Rathkolba (Uniwersytet Wiedeński) który zaprezentował niezrealizowane plany emigracji austriackiej w 1944 roku, które dotyczyły struktury i formy państwowej powojennej Austrii.
Jakub Lewandowski