Wieczór seminaryjny w ramach cyklu wykładów „1918: Nowe państwa, nowe społeczeństwa"

Na przestrzeni wieków mapa Europy wielokrotnie ulegała zmianom, jak choćby po II wojnie światowej czy przemianach po 1989 r. Jednak największe zmiany przebiegu granic w Europie, szczególnie Środkowej i Wschodniej, zaobserwować można było po 1918 roku, kiedy to w wyniku rozpadu czterech wielkich imperiów (Austro-Węgier, Cesarstwa Niemieckiego, Imperium Osmańskiego i Cesarstwa Rosyjskiego) po I wojnie światowej powstały nie tylko nowe państwa, ale również społeczeństwa, a nawet narody.

Ogrom przekształceń polityczno-terytorialnych jest szczególnie widoczny na przykładzie odzyskującej niepodległość Polski oraz Austrii, zachowującej tylko niewielką część swojego terytorium po rozpadzie monarchii Habsburgów.

Dyskusja poświęcona skomplikowanemu procesowi powstawania nowych granic po 1918 oraz roli, jaką odgrywali w tym procesie kartografowie odbyła się 12 czerwca 2018 r. w Stacji Naukowej PAN w Wiedniu. Jej moderatorką była mgr Joanna Ziemska, a wśród zaproszonych panelistów znaleźli się dr hab. Maciej Górny z Instytutu Historii PAN oraz Univ.-Prof. Dr. Christoph Augustynowicz z Instytutu Historii Wschodnioeuropejskiej Uniwersytetu Wiedeńskiego

Dr hab. Maciej Górny przedstawił w swoim referacie różne koncepcje ustalania przebiegu granic po I wojnie światowej, zwracając uwagę na fakt, że granice administracyjne i etniczne okresu międzywojennego tylko częściowo się ze sobą pokrywały, a często fałszowane i przeczące sobie nawzajem statystyki zdecydowanie utrudniały formowanie nowych granic. W związku z tymi niejasnościami poszczególni geografowie odwoływali się do innych metod, dążąc do jak najbardziej korzystnego przebiegu granic swoich krajów. Za podstawę miały zatem służyć granice historycznych i gospodarczych regionów, granice cywilizacyjne i kulturowe czy też agrokulturowe. Odwoływano się nawet do florystyki i etymologii nazwisk. Jak podkreślał dr. hab. Górny przynależność etniczna stanowiła tylko jeden z licznych faktorów formowania nowych państw.

W drugiej części dyskusji prof. Augustynowicz odniósł się do niedawno opublikowanej książki Macieja Górnego pt. „Kreślarze ojczyzn”, zwracając uwagę na jej wkład w historię historiografii i transferu wiedzy.

Przedstawienie tematu kształtowania granic i ukazanie złożoności procesu spotkało się z dużym zainteresowaniem ze strony publiczności. W ramach dalszej dyskusji naukowcy odpowiadali m.in. na pytania, w jaki sposób formowanie granic wpływało na budowanie nowych tożsamości, jakie znaczenie odgrywało w tym procesie pochodzenie i wyznanie czy też w jaki sposób zabory wpłynęły na podziały dzisiejszej Polski.

Magdalena Bielecka