Maria Kazimiera Staniszewska

17 maja 2018 r. w Sali Kopernika Polskiej Akademii Nauk Stacji Naukowej w Wiedniu odbyła się prelekcja Marii Kazimiery Staniszewskiej na temat barokowych kolumn maryjnych. Prelegentka jest doktorantką w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na sztuce nowożytnej oraz dziejach historii sztuki.

Wykład wygłoszony w Stacji Naukowej PAN w Wiedniu dotyczył jednego z aspektów sztuki nowożytnej na Spiszu, a mianowicie kolumn maryjnych fundacji Teodora Józefa Konstantego Lubomirskiego. Lubomirski, wojewoda krakowski oraz starosta spiski, był fundatorem co najmniej 13 tego typu pomników wzniesionych na terenie Spisza w latach 1724 – 1729 (Lubica, Spiska Sobota, Straże, Poprad, Wielka, Spiska Nowa Wieś, Wierzbów, Twarożna, Matejowice, Spiskie Włochy, Spiskie Podgrodzie, Spiska Biała). Wystąpienie Pani Marii Kazimiery Staniszewskiej przybliżyło problematykę owego spójnego stylistycznie, terytorialnie i czasowo zespołu rzeźb.

Pierwsza nowożytna kolumna maryjna powstała w 1614 r. w Rzymie jako fundacja papieża Pawła V. Niemal 100 lat późniejsze kolumny spiskie mogły powstać jako vota, choć odwołują się także do pierwotnej idei propagowania katolicyzmu oraz Regnum Marianum, co splotło się z panowaniem Habsburgów jako władców katolickich.

Rzeźby przedstawiają Marię w typie Immaculaty, wyjątkiem jest figura ze Spiskiej Białej, być może inspirowana „Wniebowzięciem” Guido Reniego. Przeważa prosta forma
i stylistyka kolumn, z schematycznie zachowanym detalem architektonicznym. Również postać Marii jest na ogół przedstawiona za pomocą schematycznych form rzeźbiarskich. Nie jest znany autor rzeźb ani jego przynależność warsztatowa. Być może był on związany z działalnością Jana Lercha, który mógł wywodzić się z jednej z najważniejszych spiskich pracowni rzeźbiarskich – warsztatu Olafa Engelholma.

Wystąpienie Marii Kazimiery Staniszewskiej było zarysowaniem tematu który dotychczas został jedynie pobieżnie przedstawiony w literaturze przedmiotu i wymaga pogłębionych studiów jako oddzielne zagadnienie badawcze.

Joanna Jakutowicz